Genel olarak erkek kuşlar, dişileri etkiler. Erkek bireyler de kendi aralarında sürekli rekabet eder. Bu durum evrimsel süreçte dış görünüş ve davranış farklılaşmasına sebep olmuştur. Bu farklılaşmalar sadece dişileri etkilemek için midir? Dul kuşlarında olduğu gibi, kimi zaman erkek-erkek rekabetinde dış görünüşsel farklılıklarda rol oynar.
Staffan Andersson, Sarah Pryke v.d. (2002) al gerdanlı dulkuşları (Euplectes ardens) üzerine çalışmalar yürütmüştür. Al gerdanlı dulkuşlarının erkekleri hem uzun kuyruklara hem de parlak yaka tüylerine sahiptir. Bu kuşların erkekleri iki farklı üreme stratejisi benimser. Bazıları belirli bir bölgeyi korur, diğerleri ise bölgeyi terk eden ve otlaklarda gezen dişilerle çiftleşir. Araştırmacılar gözlem ve bir dizi deneyler sonucunda; Erkek bireylerin kırmızı yakasının boyutu ve yoğunluğunun toprak tutma kabiliyeti ile ilişkili olduğunu keşfettiler. Başka bir değişle yakanın yoğunluğu ve boyutu diğer erkeklerle arasındaki statüyü belirliyor. Ancak dişi kırmızı yakalı dulkuşları erkek seçiminde yaka ile ilgilenmemektedir. Erkek seçiminde daha uzun kuyruklu erkekler dişiler tarafından tercih edilir. Bu türde kırmızı yaka büyük ölçüde statü ve bölge mülkiyeti üzerindeki erkek-erkek rakabeti yoluyla intraseksüel seçime yanıt olarak gelişmiştir.
Bölge savunması yapanların yaka rengi koyu kırmızı iken diğerlerinin yaka rengi daha turuncuya yakındır.
Her erkek; diğer erkeklere karşı güçlü rakip olmakla, dişilere çekici görünmek arasında bir seçim yapmak zorunda kalır. Bölgesel koruma sağlayan bir erkek rakiplerini caydırmak için yakasına ve dişileri çekecek kadar kuyruğuna özen göstermelidir. Ancak bölgesel savunma yapmayan erkekler için yaka bakımı önemli değildir ve tüm özeni kuyruğuna gösterebilir. Sonuç olarak bölgesel erkekler iyi bir kondisyona sahip olsada, diğerlerine göre daha kısa ve bakımsız kuyruğa sahip olma eğilimi gösterirler.
Her erkek al gerdanlı dulkuşu interseksüel (dişi seçim) ve intraseksüel (erkek-erkek rekabeti) baskısına maruz kalmaktadır. Bu durum üzerlerinde olan baskıyı ve stresi arttırır. Bölge savunması göstermeyen bireyler, uzun kuyruğa sahip olduklarından daha kolay şekilde dişiler tarafından tercih edilirler. Ancak gösterişli dış görünüşe sahip olmak, yırtıcılar tarafından kolay fark edilir olmayı da sağlar.
Sarah Pryke and Staffan Andersson (2002) Turuncu omuzlu dulkuşları – Fan-tailed Windowbird (Eupletes axillaris) kuşları üzerinde çalışma göstermişlerdir. Erkekleri kısa kuyruğa sahip tek dul kuşu türüdür. Araştırmacılar bazı erkeklere doğal olmayan süper kuyruk tüyü eklenir. Bu durumun üzerine dişi kuşlar uzun kuyruklu (manüple edilmiş) erkekleri tercih etmiştir. Dul kuşlarında uzun kuyruğun dişiler arasında tercih edildiği ve erkekler arasındaki baskıdan önce çıktığı düşünülmektedir. Daha açık şekilde, dul kuşlarında uzun kuyruk, dişi bireylerin eş seçmede birinci kriteridir. Bu tercih türleşmeden önce bile çıkmış olabileceği gözüküyor.
Çıkarımlar;
Güçlü olup bölge savunması yapmak; eş bulma konusunda başarılı olacağı sonucunu doğurmamaktadır. Stresi kanalize eden açık alanda bulunan bireyler erkek-erkek rekabeti yerine dişilerin ilgisini çekecek olan kuyruklarına bakarlar. Böylece dişilerin gözüne girer ve üreme başarılarını yükseltirler.
Turuncu omuzlu dulkuşlarına (Euplectes axillaris) baktığımızda; Uzun kuyruklu bireylerinin zaman içerisinde çeşitli sebeplerle elemine olduğu veya dişilerin uzun kuyruklu bireylere yönelimlerinin ortak atalarından geldiği söylenebilir.
Gökçe Coşkun
2020
- Pryke, S.R. & Andersson, S. 2002. A generalized female bias for long tails in a short‐tailed widowbird. Proc. R. Soc. Lond. B Biol. Sci,
- Sarah R. Pryke, Staffan Andersson, Michael J. Lawes, Steven E. Piper, Carotenoid status signaling in captive and wild red-collared widowbirds: independent effects of badge size and color, Behavioral Ecology, Volume 13, Issue 5, September 2002, Pages 622–631, https://doi.org/10.1093/beheco/
- Irby J. Lovette (Editor), John W. Fitzpatrick (Editor), Handbook of Bird Biology, 3rd Edition, 2016, Wiley-Blackwell, 730 Pages